Một chi tiết quan trọng trên xe máy mà mọi tay lái cần chú ý đó chính là giảm xóc xe máy, hay còn được biết đến với tên gọi phuộc nhún, phuộc xe máy. Với nhiệm vụ đảm nhận việc giảm rung chấn, nó trở thành một mảnh ghép không thể thiếu giúp cho người lái xe cảm thấy thoải mái và êm ái hơn khi di chuyển trên những con đường xấu, hay phải vượt qua những vật cản như ổ gà.
Với cấu tạo chủ yếu là dạng ống lồng bên trong chứa lò xo, ty phuộc và dầu giảm chấn, giảm xóc xe máy có khả năng triệt tiêu tối đa lực chấn động từ bánh trước lên tay lái. Đây chính là loại giảm xóc thông dụng, được áp dụng trên hầu hết các dòng xe thương mại hiện nay.
Trong bài viết này, hãy cùng kênh dầu nhớt Fusito tìm hiểu chi tiết về bộ phận rất quan trọng này nhé!
Giảm xóc xe máy là gì?
Giảm xóc xe máy là hệ thống cơ khí được lắp đặt trên phuộc nhún của xe máy, nhằm giảm bớt các va chạm và rung lắc khi di chuyển trên đường. Hệ thống giảm xóc xe máy giúp tăng độ ổn định, giảm độ rung và ảnh hưởng đến độ bền của các bộ phận khác trên xe, đồng thời cải thiện trải nghiệm lái xe của người lái.
Cơ chế hoạt động của giảm xóc xe máy
Cấu tạo của phuộc xe máy
Mỗi hãng sản xuất xe máy đều có cách thiết kế riêng cho bộ phận phuộc hơi của xe, vì vậy cấu tạo của giảm xóc xe máy có thể khác nhau tùy thuộc vào từng nhà sản xuất. Tuy nhiên, nhìn chung, bộ phận này được cấu tạo từ nhiều bộ phận khác nhau, bao gồm lò xo, ty phuộc, cao su bảo vệ ty phuộc, ống phuộc và dầu giảm chấn.
Mỗi bộ phận này đóng vai trò quan trọng trong việc giảm rung chấn cho xe, giúp người lái cảm thấy thoải mái hơn khi di chuyển trên đường.
Cơ chế hoạt động của giảm xóc
Với mỗi loại xe máy, nguyên lý hoạt động của bộ phận phuộc hơi sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng hãng sản xuất. Tuy nhiên, cơ bản, để giảm xóc cho xe máy, bộ phận phuộc hơi được cấu tạo từ rất nhiều bộ phận, bao gồm lò xo, ty phuộc, cao su bảo vệ ty phuộc, ống phuộc và dầu giảm chấn.
Để hiểu rõ hơn về nguyên lý hoạt động của phuộc trước xe máy, ta cần tìm hiểu về cách áp suất bên trong ty phuộc được tạo ra. Khi xe đi qua những vật cản như gờ, ổ gà,…, phản lực từ mặt đường sẽ tác động lên piston gắn cố định vào bánh xe trước. Piston này sẽ đẩy dầu lên phía trên, từ đó thay đổi áp suất bên trong ty phuộc kín. Sau đó, lượng dầu sẽ thoát ra các lỗ nhỏ trên piston và tác dụng biến thiên áp suất. Phần ty phuộc gắn cố định với chạc ba ở đầu xe sẽ chuyển động theo đó, giúp giảm chấn cho xe.
Sau khi xung lực qua đi, lò xo bên trong ty phuộc sẽ đẩy ty phuộc trở lại trạng thái ban đầu khi xe đi trên đường thẳng. Ngoài chức năng trợ lực thêm trong quá trình giảm chấn, phần ty phuộc gắn với đầu xe cũng là bộ phận chuyển động. Tuy nhiên, đây lại là điểm khác biệt so với phuộc giảm chấn hành trình ngược Upside Down (USD), mặc dù nguyên lý hoạt động vẫn giống nhau.
Việc chọn một bộ phuộc chất lượng tốt sẽ phụ thuộc vào nhiều tiêu chí khác nhau, như hấp thu tốt xung lực, cảm giác dằn, xóc hạn chế nhiều nhất có thể, hay phuộc xe đàn hồi không “gắt”. Khi xe bị phanh gấp ở tốc độ dưới 70 km/h, lực quán tính dồn vào bánh trước.
Lực ma sát của bố thắng và vỏ xe tiếp xúc với mặt đường sẽ phân tán lực quán tính, giúp giảm tốc độ của xe một cách nhanh chóng và an toàn. Tuy nhiên, việc hư hỏng trên phuộc giảm chấn có thể ảnh hưởng đến khả năng giảm chấn của xe, gây ra sự rung lắc và không ổn định khi lái xe trên đường.
>>> Đọc thêm: Phanh ABS là gì? Cập Nhật Kiến Thức Thắng ABS Mới Nhất
Các loại giảm xóc phổ biến trên xe máy
Có rất nhiều loại phuộc được sử dụng trên các loại xe hiện nay, tùy thuộc vào mục đích sử dụng và điều kiện địa hình, có thể điểm qua như sau:
- Một trong những loại phổ biến nhất là phuộc lồng, được ưa chuộng bởi tính dễ lắp ráp, nhẹ và có thể căn chỉnh theo yêu cầu. Tuy nhiên, nếu phuộc lồng trải qua va chạm mạnh, lực nén có thể làm cong ty và dẫn đến dầu thủy lực trong ống phuộc bị chảy, gây ảnh hưởng đến hiệu suất của phuộc.
- Ngoài ra, phuộc giò gà là một loại phuộc sử dụng chảng ba liên kết với bánh xe trước thông qua một khớp xoay và thanh nối. Một đầu trên của chảng ba được gắn bộ phuộc nhún, trong khi đầu còn lại được gắn vào bánh xe trước. Đây là một giải pháp khác để giảm xóc và cũng có thể được sử dụng trong nhiều loại xe khác nhau.
- Một loại phuộc nhún khác là phuộc nhíp, sử dụng hệ thống nhún đàn hồi, lá nhíp sắt, với ưu điểm là độ bền cao, giá rẻ, dễ thay thế và sửa chữa. Tuy nhiên, nhược điểm của phuộc nhíp là hoạt động kém hiệu quả khi xe di chuyển qua những đoạn đường xấu, có thể gây ra những trải nghiệm khó chịu cho người lái và hành khách.
- Loại phuộc lò xo có thiết kế đặt lò xo và ống ty trong vỏ phuộc. Loại phuộc này có ưu điểm là hiệu quả cao, giá rẻ và dễ dàng nhận biết khi gặp sự cố. Tuy nhiên, loại phuộc này mất ổn định trên đường dốc và có độ bền kém.
- Tiếp theo là loại phuộc tay đòn xa, được thiết kế tinh tế và gắn liền với sườn xe. Hệ thống nhún được đặt trên cánh tay đòn nhằm giảm tối đa dằn xóc cho người lái. Loại phuộc này có ưu điểm là hạn chế tình trạng trượt bánh xe khi gặp đường xóc hoặc phanh gấp, tuy nhiên nhược điểm là làm cho người lái khó cảm nhận được độ nhún của bánh trước.
- Ngoài ra, còn loại phuộc tay đòn đôi, với bộ giảm xóc gắn trực tiếp vào càng trước xe bằng hai tay đòn. Khớp bản lề giữa hai tay đòn giúp nối càng xe với phần trục cổ xe. Loại phuộc này tạo cảm giác êm ái cho người lái.
- Cuối cùng, là loại phuộc hành trình ngược, với thiết kế phần trụ nằm phía trên, siết chặt vào chảng ba với ống phuộc và cố định vào lốp trước. Loại phuộc này có ưu điểm là bền bỉ, êm ái và giảm tải cho bộ giảm xóc. Tuy nhiên, loại phuộc này dễ bị rò rỉ dầu thủy lực và dễ bị vỡ ống chứa dầu trong ống ra ron.
Vai trò của Phuộc Xe Máy với sự an toàn của xe
Phuộc trước là một phần quan trọng của hệ thống giảm chấn trên xe. Khi xe qua các ổ gà hoặc gờ giảm tốc, bánh trước sẽ nẩy lên và tác động lên phuộc trước. Chức năng của phuộc là hấp thụ và triệt tiêu lực tác động, ngăn không cho lực này truyền lên tay lái và ảnh hưởng đến người điều khiển. Phuộc trước đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tính êm dịu khi vận hành xe.
Tuy nhiên, phuộc cũng ảnh hưởng đến tính năng vận hành của xe. Nếu phuộc quá cứng, khi qua các ổ gà hoặc gờ giảm tốc, hành trình nhún của phuộc sẽ ngắn hơn bình thường. Điều này gây ra tình trạng lực nẩy lên của bánh xe không được hấp thụ hết, lực này sẽ truyền lên tay lái và gây mệt mỏi cho người điều khiển. Nguyên nhân của tình trạng này có thể do lò xo phuộc quá cứng, nhớt phuộc quá đặc hoặc quá nhiều nhớt.
Nếu phuộc quá mềm, khả năng chịu lực ép của phuộc sẽ giảm, khi ngồi lên xe, phuộc sẽ bị ép lại một phần. Khi nhún, chỉ cần một lực tác động nhẹ lên bánh xe cũng đủ để làm phuộc nhún hết hành trình và lực tác động cũng sẽ truyền trực tiếp lên người lái. Bên cạnh đó, phuộc quá mềm còn gây ra tiếng kêu rất lớn do ti phuộc đập vào ống phuộc. Nguyên nhân của tình trạng này có thể kể đến như phuộc hết dầu, lò xo phuộc bị nhão, nhớt phuộc quá loãng, hạ ti phuộc quá thấp.
Nếu phuộc nhún không đều, một bên phuộc cứng hơn bên còn lại, khi đi chậm qua ổ gà thì tay lái sẽ hơi đảo, vô cua thì sẽ có một bên khó kiểm soát hơn. Nguyên nhân của tình trạng này có thể do lỗi phuộc, các lỗ tiết lưu của 2 cây phuộc không đều nhau, có thể xảy ra khi quá trình sản xuất hoặc lắp ráp không đảm bảo độ chính xác cao. Trong trường hợp này, tay lái sẽ bị đảo khi đi qua các chướng ngại vật, ảnh hưởng đến tính an toàn khi điều khiển xe.
Ngoài ra, còn một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến các vấn đề về phuộc trước, như sử dụng phuộc không đúng loại, thiết kế hệ thống giảm chấn không đúng cách, và điều kiện môi trường khắc nghiệt như mưa bão, đường xấu, v.v.
Tuy nhiên, để đảm bảo tính an toàn khi vận hành xe và kéo dài tuổi thọ của hệ thống giảm chấn, người lái cần thường xuyên kiểm tra và bảo dưỡng phuộc trước, đặc biệt là khi điều kiện đường xấu, điều kiện thời tiết khắc nghiệt hoặc khi cảm thấy có bất kỳ dấu hiệu nào của sự cố trên hệ thống giảm chấn.
>>> Tổng hợp: 11 loại động cơ xe máy hiện có trên thị trường
Các dấu hiệu cho thấy giảm xóc xe máy bị hỏng
Tiếng kêu lạ nơi giảm xóc
Nếu bạn thấy chiếc xe máy của mình phát ra tiếng kêu “cót két” khi lăn bánh, thì đó là dấu hiệu đầu tiên cho thấy hệ thống giảm xóc có vấn đề. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc giảm xóc xe máy kêu, bao gồm ống giảm xóc bị méo, lò xo bị gỉ, cọ xát giữa ống bọc và thân xi-lanh. Đối với những chiếc xe máy nữ, phuộc nhún trước có thể đã mòn, khô dầu hoặc nặng hơn nữa là do ty thủy lực bị cong do va chạm hoặc rung chấn mạnh.
Để khắc phục vấn đề này, bạn cần phải tháo bỏ phuộc nhún và sử dụng dụng cụ chuyên dụng để nắn lại ty thủy lực. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng và tránh mua phải hàng giả, bạn nên đến các cửa hàng uy tín để thay thế linh kiện. Bởi vì nếu mua phải phụ tùng trộn lẫn, ví dụ như lò xo Thái Lan với ty thủy lực Trung Quốc, thì hệ thống giảm xóc của bạn có thể sẽ bị hỏng hơn nữa.
Tay lái bị lệch sang một bên
Khi bạn chở quá tải trên xe, có thể xảy ra tình trạng xe bị lệch một bên và tay lái mất cân bằng. Đây có thể là dấu hiệu của việc một bên lò xo bị gãy hoặc độ cứng của hai bên lò xo không đồng đều, hoặc một cán pít-tông bị cong.
Tùy vào nguyên nhân cụ thể, bạn có thể phải thay lò xo hoặc nắn lại cán pít-tông. Việc xác định chính xác nguyên nhân và khắc phục tình trạng này có thể khá phức tạp, vì vậy bạn nên đưa xe đến gara để được kiểm tra và sửa chữa.
Hiện tượng rỉ dầu xuất hiện
Khi đang lái xe, nếu bạn nghe thấy tiếng kêu lộc cộc và có cảm giác nảy thì có thể giảm xóc trên xe của bạn đã hở phớt và chảy dầu ty thủy lực. Tình trạng này thường xảy ra ở cuối thân giảm xóc, nơi mà gỉ dầu bám ướt có thể tạo ra hiện tượng này.
Nếu bạn gặp phải tình trạng này, cần phải thay phớt và đổ đúng lượng dầu giảm xóc phù hợp. Với giảm xóc trước, việc thay phớt và dầu dễ dàng hơn vì có cấu tạo tháo rời pít-tông và xi-lanh. Tuy nhiên, khi đổ dầu giảm xóc cần phải đảm bảo đúng chủng loại và lượng dầu theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Nếu giảm xóc quá cứng sau khi đã thay dầu thì có thể lượng dầu đã vượt quá mức quy định. Trong trường hợp này, bạn cần xả bớt dầu qua ốc xả ở đáy giảm xóc để tránh gây hại cho hệ thống giảm xóc và ảnh hưởng đến sự an toàn khi lái xe.
Cách kiểm tra và bảo dưỡng giảm xóc xe máy
Nguyên nhân khiến giảm xóc rỉ dầu?
Các nguyên nhân dẫn đến tình trạng giảm xóc xe máy bị chảy dầu là vấn đề khá phổ biến, có thể kể ra như sau:
- Phớt cao su bị mài mòn là một trong những nguyên nhân chính. Khi phớt cao su trên phần trên của vỏ phuộc bị mòn, dầu có thể chảy ra ngoài qua các vết xước trên ty phuộc, gây ra tình trạng giảm xóc bị chảy dầu.
- Ngoài ra, khoảng cách giữa hai ty phuộc không đúng cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Khi khoảng cách giữa hai ty phuộc quá lớn, sẽ tạo ra khe hở lớn và dẫn đến chảy dầu. Nếu chất lượng ty phuộc hoặc dầu không tốt, quá trình vận hành có thể gây ra xước ty phuộc và khiến dầu chảy ra ngoài.
- Ngoài những nguyên nhân trên, xe bị đổ ngã cũng có thể là một nguyên nhân dẫn đến chảy dầu giảm xóc. Để khắc phục tình trạng này, có thể thay phớt và dầu giảm xóc đúng cách hoặc xả bớt dầu nếu giảm xóc quá cứng sau khi thay dầu.
Sử dụng giảm xóc xe máy thế nào là đúng cách?
Để sử dụng giảm xóc đúng cách, bạn cần lưu ý một vài điều. Khi bạn đang chạy một mình hoặc chở người ở phía sau, bạn nên sử dụng phuộc nhún ở mức đầu tiên. Nhưng nếu bạn phải chở một người có trọng lượng vượt quá 60 kg, bạn cần phải tăng độ nén của phuộc nhún lên để đảm bảo tính bền vững của phuộc. Nếu bạn chở 2-3 người, việc này có thể gây hư hại cho hệ thống giảm xóc.
Nếu bạn muốn tháo các ốp nhựa hoặc xát-xi che bên ngoài phuộc nhún, hãy cẩn trọng vì điều này có thể gây ảnh hưởng đến lò xo nhún. Một số loại phuộc nhún đặc biệt dành cho xe thể thao mới có thể được thiết kế để lột trần, tạo ra phong cách trẻ trung. Tuy nhiên, các lò xo nhún này được bao phủ bằng lớp xi dày hợp kim đặc biệt hoặc phủ lớp nhựa để chịu được các tác động từ môi trường bên ngoài.
Để kiểm tra tính bền vững của giảm xóc, bạn có thể xem mặt cán pít-tông. Nếu mặt này sáng bóng và không có dấu hiệu bị rỉ sét, lỗ cán pít-tông trên xi-lanh không có độ rơ ngang, và không có màng dầu bám trên bề mặt cán khi kéo ra hay ấn vào, thì giảm xóc đó còn tốt. Đồng thời, độ chênh lệch giữa cảm giác khi ấn vào và khi kéo ra càng lớn thì giảm xóc càng tốt.
Sửa chữa và thay thế giảm xóc xe máy
Các biện pháp sửa chữa và thay thế giảm xóc xe máy
Cách khắc phục giảm xóc xe máy chảy dầu như thế nào? Hãy cùng tôi tham khảo vài điểm sau đây để hạn chế tình trạng này nhé:
- Lựa chọn loại giảm xóc phù hợp và có chất lượng tốt cho từng dòng xe. Bạn cần tìm hiểu kỹ về phuộc và lựa chọn sản phẩm đáng tin cậy để tránh tình trạng rò rỉ dầu.
- Sử dụng dầu nhớt tốt và chất lượng cao để bảo vệ ty phuộc khỏi bị xước và rỉ dầu.
- Thường xuyên kiểm tra và thay thế phớt cao su khi cần thiết để đảm bảo hoạt động tốt của bộ phận giảm xóc.
- Thay thế phuộc mới khi nó đã sử dụng quá lâu hoặc có dấu hiệu xuống cấp để đảm bảo an toàn khi vận hành.
- Đặt xe ở vị trí vững chắc để tránh tình trạng đổ xe, nghiêng xe gây ra sự cố rò rỉ dầu.
Hãy chú ý những điểm này và thực hiện đầy đủ để hạn chế tình trạng giảm xóc xe máy chảy dầu nhé!
Chi phí và thời gian cần thiết để thay thế giảm xóc xe máy
Việc khắc phục và sửa chữa phụ hồi giảm xóc trên xe máy có thể khá đơn giản hoặc phức tạp tùy thuộc vào mức độ hỏng hóc của phuộc nhún. Đôi khi, bạn chỉ cần nắn lại ty thủy lực nếu bị cong, mạ lại lớp mạ bên ngoài khi bị xước hoặc thay cả cụm ty. Nếu phớt hoặc bạc phía trong hỏng, chỉ cần thay thế những bộ phận này mà không cần phải thay cả cụm giảm xóc. Trong trường hợp lò xo bị han gỉ hoặc cong lệch mà ty, phớt còn tốt, bạn chỉ cần thay lò xo là được.
Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp (trừ xe sử dụng một giảm xóc sau), nếu hỏng một giảm xóc cũng cần phải thay cả đôi để tránh tình trạng mất cân bằng do sự không đồng đều của giảm xóc mới và cũ. Chi phí thay thế cả cụm giảm xóc trước trên các dòng xe số phổ thông khoảng 1 triệu đồng, giảm xóc sau là 800.000 đồng. Đối với xe ga, thay thế cụm giảm xóc trước hết khoảng 1,5 triệu đồng và giảm xóc sau là 700.000 đồng (do chỉ có một chiếc).
Việc sửa chữa và bảo dưỡng phụ hồi giảm xóc rất quan trọng để đảm bảo an toàn khi sử dụng xe máy. Bạn nên định kỳ kiểm tra và bảo dưỡng các bộ phận này để tránh các sự cố không mong muốn xảy ra trên đường.
So sánh nhanh giảm xóc Up Side Down và giảm xóc ống lồng
Giảm xóc ống lồng
Giảm xóc ống lồng, một loại giảm xóc được đưa vào sử dụng lần đầu tiên vào năm 1935 trên 2 mẫu xe BMW R12 và R17. Hiện nay, giảm xóc ống lồng vẫn là một trong những loại giảm xóc phổ biến nhất bởi vì có nhiều ưu điểm như giá thành rẻ, dễ lắp đặt và có thể tùy chỉnh theo nhu cầu sử dụng. Hơn nữa, phần ty giảm xóc ống lồng ít bị trầy xước hơn giảm xóc hành trình ngược USD.
Với giảm xóc ống lồng, phần ty nằm ở phía trên chảng ba và phần vỏ bên ngoài giảm xóc được cố định với trục bánh xe. Điều này làm cho nhiều dòng xe phổ thông như Honda Winner, Yamaha Exciter 150, Suzuki GSX-R150 … trang bị giảm xóc ống lồng để giảm chi phí và giá thành xe.
Tuy nhiên, giảm xóc ống lồng cũng có một số nhược điểm như khả năng hấp thụ và giảm chấn động bị hạn chế, nên thường được sử dụng cho các dòng xe phổ thông. Nó dễ bị cong khi xảy ra va chạm và có khối lượng nặng hơn giảm xóc hành trình ngược.
Giảm xóc Up Side Down
Những chiếc xe off-road hay các mẫu xe thể thao hiện đại thường được trang bị giảm xóc hành trình ngược (Up Side Down) để tăng độ êm ái cho người điều khiển. Khả năng hấp thụ và giảm chấn động của giảm xóc hành trình ngược cũng tốt hơn so với giảm xóc ống lồng, đồng thời cũng nhẹ hơn bởi sử dụng vật liệu nhẹ hơn.
Nếu bạn là người đam mê xe thể thao, chắc hẳn đã nghe đến những dòng xe phân khối lớn như BMW S1000RR, Yamaha R1 hay các dòng xe phân khối nhỏ cao cấp như Yamaha TFX 150, Honda CRF 150 được trang bị giảm xóc hành trình ngược.
Tuy nhiên, giá thành của giảm xóc hành trình ngược lại khá đắt và yêu cầu được chăm sóc kỹ càng hơn so với giảm xóc ống lồng. Do phần ty giảm xóc được đặt ở phía dưới nên có thể dễ dàng bị trầy xước. Việc kiểm tra và bảo dưỡng các ron cũng rất quan trọng để tránh trường hợp giảm xóc bị xì dầu.
FAQ – Câu hỏi thường gặp
Tại sao giảm xóc xe máy cần phải được bảo dưỡng thường xuyên?
Nếu không được bảo dưỡng thường xuyên, giảm xóc có thể gặp phải các vấn đề như đứt lò xo, bể phớt hoặc rò rỉ dầu, dẫn đến giảm hiệu suất của giảm xóc và ảnh hưởng đến khả năng lái xe an toàn.
Làm thế nào để biết giảm xóc xe máy của tôi đang gặp vấn đề?
Khi điều khiển xe, nếu bạn cảm thấy những va chạm lớn hoặc rung động quá mức, có thể là giảm xóc đang gặp vấn đề. Hoặc nếu thấy dầu rỉ ra khỏi giảm xóc, lò xo bị đứt hoặc phớt bị bể, bạn cần đến cửa hàng sửa xe để kiểm tra và sửa chữa giảm xóc kịp thời.
Tôi có thể tự thay thế giảm xóc của xe máy không?
Thay thế giảm xóc của xe máy đòi hỏi kiến thức kỹ thuật và kinh nghiệm trong sửa chữa xe máy, nên nếu bạn không có kinh nghiệm hoặc không tự tin, nên đến cửa hàng sửa xe để thay thế giảm xóc.
Nếu bạn quyết định tự thay thế giảm xóc, hãy đảm bảo đọc kỹ hướng dẫn và sử dụng các công cụ và phụ kiện phù hợp để thực hiện công việc một cách an toàn và hiệu quả.
Kết luận
Giảm xóc là một bộ phận quan trọng trên xe máy, giúp hấp thụ và giảm chấn động khi di chuyển trên các địa hình khác nhau. Việc bảo dưỡng và thay thế giảm xóc định kỳ sẽ giúp giữ cho xe máy luôn ổn định và an toàn khi di chuyển trên đường.
Hy vọng bài viết trên đây của kênh Fusito sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của nó và tiến hành bảo trì bảo dưỡng sớm. Chúc các bạn lái xe an toàn!
